Akü Hurdası Geri Dönüşümü ve Çevresel Riskleri
Ömrünü tamamlamış kurşunlu aküler, içerdikleri asit ve ağır metaller nedeniyle tehlikeli atık sınıfındadır. Akü hurdasının neden lisanslı tesislere teslim edilmesi gerektiğini ve geri dönüşüm sürecini anlatıyoruz.
Akü hurdaları, özellikle kurşun-asit aküler (otomobillerde ve endüstride kullanılanlar), yüksek oranda tehlikeli atık içerir ancak aynı zamanda yüksek oranda geri kazanılabilir değerli malzemeler barındırır. Bu nedenle, geri dönüşüm süreçleri hayati önem taşır, ancak yanlış veya yasadışı işlemler ciddi çevresel ve sağlık riskleri oluşturur.
1. Akü Hurdası Geri Dönüşüm Süreci
Kurşun-asit akülerin geri dönüşüm süreci oldukça standardize edilmiştir ve yüksek verimlilikle çalışır:
| Aşama | Süreç Açıklaması | Geri Kazanılan Malzeme |
|---|---|---|
| Toplama ve Depolama | Kullanılmış aküler lisanslı toplama noktalarında toplanır ve sızdırmaz zeminlerde, asit ve kurşun sızıntılarını önleyecek şekilde depolanır. | Tüm akü |
| Kırma ve Ayrıştırma | Aküler parçalanır ve içindeki bileşenler mekanik olarak ayrıştırılır (genellikle döner fırınlarda). | Kurşun, Plastik (Polipropilen), Sülfürik Asit |
| Kurşun Eritme (Piro-Metalurji) | Kurşun plakalar ve kurşun oksitler yüksek sıcaklıkta eritilir ve saflaştırılarak külçe haline getirilir. | %99 Saf Kurşun (yeni akü, kablo, mühimmat üretiminde kullanılır) |
| Plastik Geri Kazanımı | Polipropilen (PP) dış kabuklar yıkanır, kurutulur ve granül hale getirilerek yeni akü kutusu üretiminde kullanılır. | Polipropilen Plastik |
| Asit Yönetimi | İçindeki sülfürik asit (elektrolit) ya kimyasal işlemlerle nötralize edilerek atık su arıtma tesisine verilir ya da saflaştırılarak yeni akü üretiminde kullanılır. | Sodyum Sülfat veya seyreltilmiş Sülfürik Asit |
Verimlilik: Kurşun-asit aküler, en yüksek geri dönüşüm oranına sahip tüketim ürünlerinden biridir (genellikle %99'un üzerindedir).
2. Akü Hurdası Çevresel ve Sağlık Riskleri
Kontrolsüz veya yasadışı akü geri dönüşümü (özellikle kurşun ve asitli suyun toprağa veya suya karışması), ciddi ekolojik ve halk sağlığı sorunlarına yol açar.
Kurşun Zehirlenmesi (Toksik Risk)
Çevresel Bulaşma: Kurşun, toprak ve suda kalıcı bir kirleticidir. Yanlış depolama veya eritme sırasında yayılan kurşun partikülleri toprağı, yeraltı sularını ve dolayısıyla gıda zincirini kirletebilir.
İnsan Sağlığı: Kurşun, vücutta biriken ve özellikle sinir sistemi, böbrekler ve kan yapıcı sistemler üzerinde toksik etki gösteren bir ağır metaldir. Çocuklarda bilişsel gelişim bozukluklarına neden olabilir. Geri dönüşüm tesislerinde yetersiz koruma ile çalışanlar yüksek risk altındadır.
Sülfürik Asit (Korozif Risk)
Çevresel Bulaşma: Akü asidinin (Sülfürik Asit - $H_2SO_4$) uygunsuz şekilde bertarafı, toprağın ve su kaynaklarının pH dengesini bozar, ekolojik hayatı ve tarım arazilerini tahrip eder.
İnsan Sağlığı: Akü asidi ciltle temas ettiğinde ciddi kimyasal yanıklara ve solunması durumunda solunum yolu tahrişine yol açabilir.
Hava Kirliliği (Füzyon Riski)
Yanlış Eritme: Yasadışı ve ilkel yöntemlerle yapılan kurşun eritme işlemleri sırasında (filtresiz ocaklar), kurşun oksit ve diğer zehirli gazlar atmosfere salınır. Bu partiküller, geniş alanlara yayılarak hava kirliliğine neden olur.
3. Türkiye'deki Yasal Durum ve Önlemler
Türkiye'de akü hurdası yönetimi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın yetkilendirdiği Ömrünü Tamamlamış Lastik (ÖTL) ve Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (APAK) kapsamında sıkı denetim altındadır.
Lisans Zorunluluğu: Akü toplama, taşıma, depolama ve geri dönüşüm işlemleri yalnızca Çevre Lisansına sahip tesisler tarafından yapılabilir.
Depozito Sistemi: Akü alım satımında, çevresel maliyeti karşılamak üzere bir depozito/geri alım ücreti uygulanır.
Üreticinin Sorumluluğu: Akü üreticileri, ürünlerinin ömrü sonunda geri toplanması ve geri dönüştürülmesinden sorumludur.
Akü hurdanızı satarken veya bertaraf ederken, mutlaka Çevre Lisansına sahip Akıncıoğlu Hurdacılık gibi, yasal olarak yetkilendirilmiş kuruluşlarla çalışmaya özen göstermelisiniz.
